Sunday, May 17, 2020
O meu primeiro «Quixote» por Siro Lopez
O pasado día 1, Xesús Alonso Montero contou no
artigo Confinados co Quixote que varias persoas lle
preguntaron polo libro máis axeitado para os rapaces neste tempo de
confinamento e a súa resposta foi sempre rotunda: o Quixote. Tamén
recordou que Ramón Suárez Picallo en Sada e Santiago
Álvarez en Valdeorras eran, de nenos, devotos do Quixote.
Eu non sei se fun un neno devoto do Quixote, pero si que aprendín a
ler nas súas páxinas e cando, aos seis anos, entrei nunha escola do barrio, os
escolantes don Justo e dona Carmen pasmaban ao oírme dicir de memoria os versos
«Es de vidrio la mujer/ pero no se ha de probar…», o comezo do discurso de Don
Quixote aos cabreiros e os pés das ilustracións do libro. Non debe de ser un
caso frecuente, pero no meu a explicación é sinxela.
Nos primeiros días do Alzamento, cando en Ferrol empezaron as detencións e
os paseos, meus país e meus irmáns refuxiáronse en Cornido, no
veciño concello de Narón, onde tiñan parentes e amigos, que lles cederon unha
casa pequena, sen luz nin auga, baleira de todo; pero á que o primeiro día
chegou un carro de palla para que non durmisen no chan e despois colchóns,
mesa, sillas, pratos, tixolas… e un quinqué. A comezos de 1937 a Garda Civil
levou a meu pai e nun consello de guerra condenárono a 30 anos por representar,
co grupo de teatro do Coro Toxos e Froles, obras de «marcado matiz
político-social». Saiu en 1941 e en 1943 nacín eu. Meu irmán apenas me viu.
Marchou a Madrid e co primeiro salario mercou un Quixote esplendidamente
editado e enviouno cunha dedicatoria: «Aos meus queridos país, o mellor libro
de España». Durante anos aquel foi o único libro na casa e nel aprendeume a ler
miña irmá, dezasete maior ca min.
Malia a escaseza en que vivían, meus país acordaron que eu estudase o
bacharelato, pero, mal aconsellados, non me mandaron ao instituto, senón a unha
academia onde, por boas notas que levase, era imposible obter unha beca.
Cursaba terceiro cando busquei o Quixote e non apareceu. Miña
nai levárao a un anticuario da cidade para poder pagar a matrícula do curso,
pero arrincoulle a folla coa dedicatoria e volveu sen libro e sen cartos. Pasei
media vida en procura dun exemplar daquela edición, e non o atopei.
Seguín lendo o Quixote nas escolas porque o franquismo se
apropiou do personaxe e falou do «quixotismo da Cruzada»; porén, en 1932, Giménez
Caballero, ideólogo do Réxime nos primeiros anos, víao como «el libro más
temible y corrosivo de España. El peor veneno de España». E, en 1936, en plena
celebración da victoria, o crítico literario Manuel de Montoliú propuxo
facer a Lope de Vega poeta nacional de España porque «el suyo es un teatro de
caballeros, hecho para caballeros», mentres Cervantes «deja ver constantemente
su predilección por los desheredados y menesterosos».
Ambos tiñan razón e, en boa lóxica, Cervantes e Don Quixote eran dos
vencidos. Meu pai dicía moi ben os versos de León Felipe: «Hazme un
sitio en tu montura/ caballero derrotado./ Hazme un sitio en tu montura/ que yo
también voy cargado/ de amargura». Non chegou a oílo musicado e cantado por
Serrat, pero eu emocioneime por el.
