Saturday, March 03, 2018
O urinario de Duchamp e Arco por Siro Lopez (La Voz de Galicia)
No ano 2004, cincocentos expertos, críticos e artistas
consultados pola Galería Tate de Londres consideraron o urinario de Marcel
Duchamp a obra máis influínte nas artes plásticas do século XX. Os manuais de
arte contemporánea informan de que Duchamp presentou o urinario, co título de A fonte e
o pseudónimo R. Mutt, á mostra organizada en 1917 pola Sociedade de Artistas
Independentes de Nova York, pero non é certo. A fonte era da súa amiga a
baronesa Elsa von Freytag-Loringhoven, poeta, pintora e escultora dadaísta, e
Duchamp non reclamou a autoría mentres ela viviu. O dadaísmo nacera un ano
antes no café Voltaire de Zúrich, nunha reacción dos artistas contra a Primeira
Guerra Mundial. Se a lóxica e a razón levaran o mundo á loucura, a arte debería
ser ilóxica e irracional. Malia a calidade incuestionable dalgúns integrantes
do grupo, o gran debuxante alemán George Grosz, responsable de propaganda do
grupo de Berlín, comenta na autobiografía: «A xente acudía ás exposicións e ría
e dicía que aquilo era unha merda. Tiña razón. Era unha merda». Dadaísta foi o
ballet Parade, estreado por Sergei Diaghilev con grande escándalo en París, en
1917, con música de Satie, libreto de Cocteau e decorados e figuríns de
Picasso. Non obstante a icona do dadaísmo é o urinario co que aquela
provocadora esquecida, morta na soidade e na pobreza por inhalación de gas,
abriu a porta á chamada arte conceptual. Calquera
obxecto pode converterse en arte se o artista o concibe como tal. Realmente, os
verdadeiros artistas son os comisarios das exposicións, que os admiten ou
rexeitan, deciden a súa localización e crean a obra global. Nos catálogos das
Mostras Unión Fenosa, celebradas na Coruña nos anos noventa, temos varios
exemplos dos despropósitos aos que pode levar a arte conceptual: unha escultura
exposta coas madeiras de protección, un traballo escolar dunha nena de poucos
anos, unha broma de varios amigos dispostos a demostrar que o xurado tragaba
todo… Naturalmente, debuxar, pintar, modelar, esculpir, son habelencias propias
de artesáns que non interesan ao artista conceptual. Iso explica a
proliferación de lenzos pintados con cores que se matan e de esculturas con
formas horrendas. A imperfección pode ser positiva na obra de arte, cando é
buscada. Seoane debuxou as Figuracións e os Retratos de
esguello con aparente torpeza. Todo é imperfección, pero o
espectador sensible sabe cal é gato e cal é lebre.
